Mae Dull Gweithredu yng Nghymru yn fframwaith ymarferol ar gyfer gweithio gyda phlant, wedi’i wreiddio yng Nghonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau’r Plentyn (CCUHP).
Mae e yna i helpu cyrff cyhoeddus i integreiddio hawliau plant i bob agwedd ar lunio penderfyniadau, polisi ac ymarfer.
Mae’r canllaw, sydd wedi’i greu gyda chyngor arbenigol gan Arsyllfa Hawliau Dynol Plant a Phobl Ifanc Cymru (ym Mhrifysgolion Abertawe a Bangor), yn annog gwasanaethau cyhoeddus ar draws y wlad i ymrwymo i CCUHP a gwella sut maen nhw’n cynllunio ac yn darparu eu gwasanaethau.
Mae Dull Gweithredu seiliedig ar Hawliau Plant yn golygu:
- Bydd sefydliadau’n rhoi blaenoriaeth i hawliau plant yn eu gwaith gyda phlant a theuluoedd i wella bywydau plant
- Bod pob plentyn yn cael cyfleoedd i wneud yn fawr o’u doniau a’u potensial.
- Bod plant yn cael mynediad i wybodaeth ac adnoddau i’w galluogi i fanteisio’n llawn ar eu hawliau.
- Bod plant yn cael cyfleoedd ystyrlon i ddylanwadu ar benderfyniadau ynghylch eu
bywydau - Bod awdurdodau ac unigolion yn atebol i blant am eu penderfyniadau, ac am ganlyniadau sy’n effeithio ar fywydau plant
Os hoffech ddarllen mwy am ein Dull Gweithredu ar Hawliau Plant gallwch lawrlwytho ein canllaw:
Hefyd mae gennym adnoddau Hunan-asesu a CRIA, gallwch weld yr adnoddau hyn yn ein tab Adnoddau isod.
-
Egwyddorion Dull Gweithredu seiliedig ar Hawliau Plant yw:
1. Gwreiddio hawliau plant – Dylai hawliau plant fod yn ganolog i gynllunio
a darparu gwasanaethau.2. Cydraddoldeb a Dim Camwahaniaethu – Mae cydraddoldeb yn golygu sicrhau bod pobplentyn yn cael cyfle cyfartal i gyrraedd eu potensial llawn
3. Grymuso plant – Gwella gallu plant fel unigolion, fel eu bod yn medru manteisio’n well ar hawliau, ac ymgysylltu â’r unigolion a’r sefydliadau hynny sy’n effeithio ar eu bywydau, dylanwadu arnynt a’u galw i gyfrif.
4. Cyfranogiad – gwrando ar blant a rhoi sylw ystyrlon i’w barn
5. Atebolrwydd – Dylai awdurdodau fod yn atebol i blant am benderfyniadau a chamau gweithredu sy’n effeithio ar eu bywydau
-
Mae buddsoddi mewn hawliau dynol plant yn creu manteision gwirioneddol i sefydliadau:
- Bydd yn helpu cyrff sector cyhoeddus i gyflawni eu dyletswyddau statudol.
- Mae’n cyfrannu at alluogi mwy o blant a phobl ifanc i ymwneud yn well â gwasanaethau cyhoeddus.
- Mae’n sicrhau bod ffocws gwirioneddol ar anghenion penodol plant y gall eu lleisiau gael eu collineu eu distewi
- Mae’n creu amgylchedd lle mae gwasanaethau cyhoeddus yn atebol i’w holl ddefnyddwyr.
-
Mae sefydliadau yng Nghymru yn gwella eu gwasanaethau i blant a phobl ifanc trwy wrando ar eu syniadau, siapio eu gwaith yn ôl eu hadborth, a thrwy gydnabod a hyrwyddo eu hawliau dan Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau’r Plentyn.
Dyma crynodeb o ddarnau arbennig o waith sy’n digwydd ledled Cymru.
Os ydych chi eisiau cyngor neu cymorth ar waith eich sefydliad chi gyda phlant a phobl ifanc, cysylltwch gyda ni.
Aneurin Bevan
Ym mis Ebrill 2019, Bwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan oedd y bwrdd iechyd cyntaf i ymuno â Siarter Safonau Cyfranogiad Cenedlaethol Plant a Phobl Ifanc, a gwobrwyd hwy yn ddiweddar gan y Prif Weinidog gyda Nod Cutan Cyfranogiad Cenedlaethol Plant.
Mae nhw’n archwilio cyfleoedd i gyd-weithio â fforymau ieuenctid lleol sy’n bodoli ar hyn o bryd ar draws dalgylch y Bwrdd Iechyd, gan gynnwys grŵp ieuenctid sydd wedi ei leoli yng Nghanolfan Serennu Casnewydd, a Fforwm Ieuenctid Rhanbarthol.
Mae Aneurin Bevan wedi sefydlu Fforwm Hawliau a Chyfranogaeth Plant, ac wedi trefnu bod y staff yn derbyn hyfforddiant ar gyfer hawliau plant.
Yn ogystal â hyn, mae Aneurin Bevan wedi bod yn gweithio i ddarparu cynnig dadleuwriaeth mwy cyffredinol i blant a phobl ifanc o fewn lleoliadau iechyd.
Darllenwch Astudiaeth Achos BAYouth
Bwrdd Iechyd Prifysgol Bae Abertawe
Panel Ymgynghorol Ieuenctid Bae Abertawe yw BAYouth. Sefydlwyd y Panel, sef ABMYouth gynt, yn 2017 ac mae’n cynnwys rhyw 20 o bobl ifanc. Maen nhw’n cyfarfod yn fisol ac mae ganddyn nhw lawer o lwyddiannau i’w rhannu, gan gynnwys eu gwaith ar yr ‘her 15 cam’, lle buon nhw’n ymweld â lleoliadau iechyd gwahanol o gwmpas ardal y bwrdd iechyd i weld pa argraff mae pobl ifanc yn ei chael yn eu 15 cam cyntaf i mewn i’r lleoliadau hynny. Mae aelodau o’r Panel yn rhan o baneli cyfweld sy’n recriwtio gweithwyr iechyd proffesiynol.
Darllenwch Astudiaeth Achos BAYouth
Siarter Hawliau Plant
Bwrdd Iechyd Prifysgol Bae Abertawe (Bwrdd Iechyd Abertawe Bro Morgannwg gynt) oedd y Bwrdd Iechyd cyntaf i ddatblygu Siarter Hawliau Plant, yn 2017. Bellach, maen nhw’n datblygu fersiwn ddarluniadol o’r siarter ar gyfer plant a phobl ifanc sydd ag anghenion ychwanegol, gan weithio gydag ysgolion cynradd ac ysgolion arbennig yn ardal y Bwrdd Iechyd.
Mae gwaith Ieuenctid y Bae (Bay Youth) yn cynnwys y canlynol:
- Adroddiad ar wasanaethau pediatrig yn Ysbyty Treforys
- Bod yn rhan o’r panel cyfweld a chael llais cyfartal ynghylch penodi aelodau newydd o staff
- Galw am linell gymorth Gwasanaethau Iechyd Meddwl Plant a’r Glasoed ac arwain at sefydlu’r llinell honno.
- Gwaith yng nghyswllt poster gofal pediatregol
- Adolygu’r Siarter Hawliau Plant
Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a’r Fro
Cyhoeddodd y bwrdd iechyd Siarter Hawliau Plant ar ddiwrnod Byd Eang y Plant 2018.
Mae’n nodi yr addewidion mae’r bwrdd yn gwneud i bob plentyn a pherson ifanc sy’n defnyddio ei wasanaethau, ac yn eu cysylltu gyda hawliau plant dan Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau’r Plentyn.
Mae ganddyn nhw Bwrdd Ieuenctid actif, gyda 30 person ifanc gydag amrywiaeth eang o brofiadau a chefndiroedd.
Mae eu gwaith yn cynnwys dylanwadu ar ddulliau ymgynghori â chleifion, cyfweld â staff, a chyfrannu at welliannau i wasanaethau iechyd meddwl plant a phobl ifanc.
DARLLENWCH ASTUDIAETH ACHOS CAERDYDD A’R FRO
Betsi Cadwaladr
Mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr wedi rhannu un ffordd y maent yn cefnogi hawliau plant a phobl ifanc i leisio’u barn (Erthygl 12) o fewn ysbyty Glan Clwyd.
Mae’r fideo’n dangos sut mae nhw’n defnyddio ‘Pump Uchel Pump Isel’ i roi’r cyfle i blant lleisio eu barn tra’n aros yn yr ysbyty. Mae’n ddull adborth a ddefnyddiwyd gan y Bwrdd Iechyd i sicrhau bod gan blant a phobl ifanc gyfle i ddweud beth sydd ar eu meddyliau mewn ffordd hawdd a gafaelgar. Wrth ddefnyddio’r dull ‘Pump Uchel, Pump Isel’ mae’r staff yn ymwybodol pa bethau sydd angen eu gwella ar y ward.
Iechyd Cyhoeddus Cymru
The national public health agency has produced Young People’s Annual Quality Statements, held its first ever Public Health Youth Summit, and created a new Young Ambassadors programme.
Mae’r asiantaeth iechyd cyhoeddus cenedlaethol wedi creu Datganiad Ansawdd Blynyddol i Bobl Ifanc, cynnal ei Uwchgynhadledd gyntaf i Ieuenctid
DARLLENWCH ASTUDIAETH ACHOS IECHYD CYHOEDDUS CYMRU
Gwasanaeth Ambiwlans Cymru
Mae Ymddiriedolaeth GIG Gwasanaethau Ambiwlans Cymru wedi bod yn edrych ar eu polisïau ynglyn â galwadau brys a phan fydd parafeddygon yn trin cleifion.
Cynhaliwyd ymarferiad ymgysylltu enfawr gan yr Ymddiriedolaeth o fewn gwahanol fannau ledled Cymru, yn nodi’r meysydd o ran teimladau pobl ifanc sut y gallai’r Ymddiriedolaeth wella’i ymadwaith â phobl ifanc.
Un o’r materion a godwyd oedd bod geiriad y sgriptiau a ddefnyddir wrth ateb galwadau brys neu drin cleifion yn gallu bod yn anodd i blant a phobl ifanc i’w deall.
Cynhaliwyd ymgynghoriad gan y gwasanaeth er mwyn cynnig geiriau eraill wrth ryngweithio â phlant a phobl ifanc.
Ymrwymodd y gwasanaeth i gyfres o addewidion (wedi’u cydgynhyrchu â phlant) sy’n ceisio ymateb yn well i anghenion plant a phobl ifanc. Hefyd, mae’r gwaith yn parhau i sicrhau fersiynau hawdd i’w darllen o ran dogfennau, a’r defnydd o gymeriadau darluniadol i’w gwneud yn haws i blant a phobl ifanc ag anghenion dysgu penodol eu deall.
Dyma boster yn dangos cyfres o’r addewidion:
Bwrdd Iechyd Addysgu Powys
Yn haf 2018, cynhaliodd Powys weithdai ar y cyd â’r awdurdod lleol er mwyn ymgynghori ar is-grŵp plant a phobl ifanc y Bwrdd Partneriaeth Rhanbarthol, sef Dechrau Da, a Fforwm Ieuenctid Powys.
Arweiniodd y gweithdai hyn at fersiwn ddrafft o ‘Adduned Plant a Phobl Ifanc’. Penderfynodd y bobl ifanc eu hunain fod yn well ganddynt ddefnyddio’r gair adduned yn hytrach na siarter.
Maen nhw’n gobeithio cyhoeddi’r Adduned yn fuan.
Siarter Plant
Datblygwyd y Siarter Plant yn 2021 ar y cyd rhwng Heddlu Dyfed-Powys, Comisiynydd yr Heddlu a Throseddu Dyfed-Powys, Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda a Gwasanaeth Tân ac Achub Canolbarth a Gorllewin Cymru gan gynnwys dros 200 o blant a phobl ifanc.
-
Mae sefydliadau yng Nghymru yn gwella eu gwasanaethau i blant a phobl ifanc trwy wrando ar eu syniadau, siapio eu gwaith yn ôl eu hadborth, a thrwy gydnabod a hyrwyddo eu hawliau dan Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau’r Plentyn.
Dyma crynodeb o ddarnau arbennig o waith sy’n digwydd ledled Cymru.
Os ydych chi eisiau cyngor neu cymorth ar waith eich sefydliad chi gyda phlant a phobl ifanc, cysylltwch gyda ni.
Carchar Y Parc
Mae pob person ifanc ac aelod o staff yng ngharchar y Parc yn gwybod am hawliau plant dan Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau’r Plentyn.
Mae pobl ifanc yn dysgu am eu hawliau yn cael eu hannog i ddweud eu dweud ar y materion sy’n eu heffeithio nhw. Mae disgwyl i staff gyfeirio at hawliau plant pan bod gennyn nhw gyfle addas.
Staff at Parc feel that a rights-based approach has benefited both the young people and themselves.
Mae staff y Parc yn teimlo bod dull hawliau plant wedi eu helpu nhw, yn ogystal â’r pobl ifanc.
DARLLENWCH ASTUDIAETH ACHOS Y PARC’
Hillside
Mae Hillside yn Gartref Diogel i Blant sydd wedi’i leoli yn nhref Castell-nedd Port Talbot, yng Nghymru. Darllenwch yr astudiaeth achos isod i ddysgu sut mae pobl ifanc yn cael dweud eu dweud o fewn y lleoliad diogel hwn:
Astudiaeth Achos Cartref Plant Diogel Hillside
Heddlu De Cymru
Cyflwynwyd sesiwn hyfforddi gennym gyda Rheolaeth Aur Heddlu De Cymru: sef uwch arweinyddion yr heddlu .
Maen nhw wedi ymrwymo i osod Dull Gweithredu yn seiliedig ar Hawliau Plant yn eu gwaith, gyda’r bwriad i ddatblygu siarter hawliau plant, gyda chefnogaeth pobl ifanc o Ysgol Bentrehafod ac Uned Ddiogel Hillside. Mae’r siarter yn dangos sut byddant yn cynnal ac yn hybu eu hawliau dynol.
Rydym ni hefyd yn gweithio gyda’r Heddlu i ddatblygu eu strategaeth cyfranogiad.
Dyma boster o siarter hawliau plant –
Yn ogystal a hyn crewyd fideo gan Heddlu De Cymru sy’n dangos 7 hawl sydd gan bobl ifanc pan fyddent mewn cysylltiad â’r heddlu, mae hyn yn cynnwys os ydynt yn ddioddefwr o drosedd neu wedi cael eu cyhuddo o torri’r gyfraith.
Mae’n ddisgwyliedig ar swyddogion, staff a chyfrannwyr i gadw at addewidion y siarter wrth iddyn nhw ddod mewn cysylltiad â phobl ifanc.
Dyma linc i fideo Siarter Hawliau Plant –
Gwasanaeth Cyfiawnder Ieuenctid Gwynedd a Môn
Mae Gwasanaeth Cyfiawnder Ieuenctid Gwynedd a Môn wedi bod yn ymgorffori hawliau plant a phobl ifanc ym mhob agwedd o’u gwaith. Cliciwch ar y linc isod i wybod sut mae nhw wedi ymgorffori’r egwyddorion yn eu gwaith:
Astudiaeth Achos Gwasanaeth Cyfiawnder Ieuenctid Gwynedd a Môn
-
Awdurdod Lleol Wrecsam
Tra’n gweithio ar ei Strategaeth Ymgysylltu Gofal Cymdeithasol Plant, cydnabyddodd yr awdurdod fod dim fersiwn addas-i-blant o’r broses gwyno ganddynt ar gyfer plant a phobl ifanc.
Aethant ati i weithio gyda’r Cyngor Gofal Pobl Ifanc a Senedd Yr Ifanc i ddrafftio a dylunio ffurflen newydd, sydd nawr wedi ei gyhoeddi, a wedi cael ei hyrwyddo yn ysgolion y sir.
Darllenwch astudiaeth achos Wrecsam.
Amgueddfa Cenedlaethol Cymru
Mae Amgueddfa Cenedlaethol Cymru yn parhau i osod hawliau plant a phobl ifanc ar ganol ei gwaith.
Er mwyn parhau i gynnig gweithgareddau a digwyddiadau sy’n cynnwys pobl ifanc yn y ffordd maen nhw’n cael eu creu a’u darparu, maen nhw wedi sefydlu rhwydwaith o bobl ifanc creadigol; eu ‘Harweinwyr Etifeddiaeth Ifanc’, sy’n eu helpu i ddatblygu a chynnal gweithgareddau a digwyddiadau.
Maen nhw hefyd yn rhan o benderfyniadau ar gynnwys yr amgueddfa, a chynllunio digwyddiadau, ac maen nhw’n helpu gwneud gwahaniaeth positif yn yr amgueddfa.
Mae’r gwaith hwn yn bosib oherwydd prosiect ‘Kick the dust’ y loteri genedlaethol.
I gymryd rhan mewn prosiectau ieuenctid Amgueddfa Cenedlaethol Cymru, cysylltwch â youth.forum@museumwales.ac.uk
Dull Hawliau Plant Cyfoeth Naturiol Cymru
Mae Cyfoeth Naturiol Cymru wedi gweithio gyda Swyddfa Comisiynydd Plant Cymru a phlant ledled Cymru, er mwyn datblygu Dull Hawliau Plant bydd yn helpu i sicrhau bod amgylchedd a cyfoeth naturiol Cyrmu yn cael eu cynnal yn gynaliadwy, wedi’i wella’n gynaliadwy a’i ddefnyddio’n gynaliadwy, nawr ac yn y dyfodol. Hefyd mae hyn yn cyfleu’r ymrwymiadau a wnaeth y plant i helpu i edrych ar ôl natur a’r byd o’u cwmpas.
Mae’r Siarter Hawliau Plant yn dangos sut fydd CNC yn cynnal ac yn hyrwyddo hawliau plant yn ein gwaith ac yn darparu gwasanaethau gwell i blant a phobl ifanc yng Nghymru.
Siarter Hawliau Plant – Poster A4 Dwyieithog
Chwaraeon Cymru
Mae Chwaraeon Cymru wedi bod yn ymgorffori hawliau plant a phobl ifanc ym mhob agwedd o’u gwaith. Cliciwch ar y linc isod i wybod sut mae nhw wedi ymgorffori’r 5 egwyddor yn eu gwaith:
Darllenwch astudiaeth achos Chwaraeon Cymru
Strategaeth Cyfranogiad Gwasanaethau Plant Sir Fynwy ar gyfer Plant a Phobl Ifanc
Mae’r Strategaeth Cyfranogiad yma gan Wasanaethau Plant Sir Fynwy yn enghraifft ardderchog o sut mae gwasanaethau’n gwreiddio egwyddor cyfranogiad yn eu ffyrdd o weithio. Rydyn ni wedi dewis rhannu’r esiampl hon o arfer gorau oherwydd;
- Mae’n cynnwys ymrwymiad beiddgar i hawliau;
- Mae’n cynllunio i wreiddio barn plant yn strategol ym mhob elfen o’r gwasanaethau plant – cynllunio, polisïau, comisiynu, adolygu;
- Mae’n ceisio bod yn gydweithredol, a sicrhau bod plant yn cael eu gwerthfawrogi, eu parchu ac yn rheoli’r sefyllfa;
- Mae’n myfyrio ar y gwahanol raddau o gyfranogiad a’r ffyrdd niferus posibl o gynnwys plant a gofyn am eu barn – nid ‘dull gweithredu un maint i bawb’;
- Mae’n canolbwyntio ar bwysigrwydd hysbysu plant.
Rydym yn bwriadu cadw mewn cysylltiad â Sir Fynwy, i ddysgu sut mae’r strategaeth hon wedi’i rhoi ar waith. Byddwn yn awyddus i ddarganfod pa wahaniaeth y mae hyn wedi’i wneud i brofiadau plant a phobl ifanc o wasanaethau.
Strategaeth Cyfranogiad Gwasanaethau Plant Sir Fynwy ar gyfer Plant a Phobl Ifanc
-
Mae sefydliadau yng Nghymru yn gwella eu gwasanaethau i blant a phobl ifanc trwy cynnwys nhw yn eu gwaith, ystyried eu syniadau, a chynnal a hyrwyddo eu hawliau o dan y CCUHP.
Dyma flas o’r gwaith rhagorol sy’n digwydd ledled y wlad.
Os oes angen help neu gyngor arnoch chi ar waith eich sefydliad gyda phlant a phobl ifanc, cysylltwch â ni.
-
Gallwch chi lawrlwytho a gweld yr adnoddau isod i’ch helpu chi i ymgorffori dull hawliau plant:
Asesiad o’r Effaith ar Hawliau Plant (CRIA)
Mae Llywodraeth Cymru yn defnyddio Asesiad o’r Effaith ar Hawliau Plant i dystio sut maen nhw wedi ystyried hawliau plant wrth wneud penderfyniadau. Er nad oes rhaid i bob sefydliad cyhoeddus cwblhau CRIA, maent yn adnodd defnyddiol wrth ystyried effaith penderfyniadau a sut gallent newid hwy i sicrhau’r effaith fwyaf bositif ar blant a phobl ifanc. Mae rhai awdurdodau lleol wedi gofyn i ni am ddogfen templed CRIA fedran nhw ddefnyddio, ac rydym wedi ymateb i’r galw wrth greu’r ddogfen hon sydd ar gael i unrhyw un mewn unrhyw sefydliad.
Mae’r ddogfen wedi’i strwythuro er mwyn i chi ystyried y pum egwyddor o’n Dull Hawliau Plant ac rydyn ni wedi gadael lle i chi nodi eich sylwadau ond does dim angen ei chwblhau yn llawn.
Adnodd Hunan-Asesu Syml
Mae’r adnodd hunan-asesu hwn yn helpu gweithwyr proffesiynol a sefydliadau i wellau’r modd maent yn gweithio dros blant a phobl ifanc, gan gynnwys:
- cysylltu eich cynllun strategol i hawliau plant
- darparu gwybodaeth i blant a phobl ifanc mewn iaith hygyrch
- rhoi’r cyfle i blant dylanwadu ar benderfyniadau eich sefydliad
- bod yn atebol i blant a phobl ifanc
DEFNYDDIWCH EIN HADNODD HUNAN-ASESU (PDF)
DEFNYDDIWCH EIN HADNODD HUNAN-ASESU (Word Document)
Myfyrwyr / Hyfforddiant Proffesiynol
Rydyn ni wedi creu 3 darlith/cynllun gwers i Brifysgolion a Cholegau sy’n cyflwyno hawliau plant a gwaith ein swyddfa.
Maen nhw hefyd yn dangos sut gall myfyrwyr defnyddio hawliau plant fel fframwaith yn eu gwaith gyda phlant a phobl ifanc yn y dyfodol.
Os hoffech chi weld y darlithoedd / gwersi hyn, ymwelwch â’n tudalen Myfyrwyr / Hyfforddiant Proffesiynol:
